Karmelici - duchowośc milczenia?

[nieania]

Cytat:Milczenie

Commendat autem Apostolus silentium (69), cum in eo praecipit operandum (70), et quemadmodum Propheta testatur: Cultus iustitiae silentium est (71); et rursus: in silentio et spe erit fortitudo vestra (72). Ideoque statuimus ut dicto completorio silentium teneatis usque ad primam dictam sequentis diei (73). Alio vero tempore, licet silentii non habeatur observatio tanta, diligentius tamen a multiloquio caveatur (74), quoniam sicut scriptum est - et non minus experientia docet - in multiloquio peccatum non deerit (75), et qui inconsideratus est ad loquendum sentiet mala (76); item, qui multis verbis utitur, laedit animam suam (77); et Dominus in Evangelio: De omni verbo otioso quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die iudicii (78). Faciat ergo unusquisque stateram verbis suis, et frenos rectos ori suo, ne forte labatur et cadat in lingua, et insanabilis sit casus eius ad mortem (79), custodiens cum Propheta vias suas, ut non delinquat in lingua sua (80), et silentium, in quo cultus iustitiae est, diligenter et caute studeat observare (81).

Poleca Apostoł milczenie (69), gdy nakazuje zachować je przy pracy (70). Jak zaś twierdzi Prorok: Dziełem sprawiedliwości jest milczenie (71). Na innym zaś miejscu: W milczeniu i w ufności leży wasza siła (72). Przeto postanawiamy, że macie zachować milczenie od odrecytowania Komplety do odmówienia Prymy następnego dnia (73). W innym zaś czasie, pomimo że milczenie nie będzie obowiązywać tak ściśle, to jednak bardzo pilnie należy unikać wielomówstwa (74). Jest bowiem napisane i nie inaczej poucza doświadczenie, że nie uniknie się grzechu w gadulstwie (75), oraz: Kto nierozważny jest w mówieniu, dozna szkody (76). Ponadto, kto w mówieniu przebiera miarę, wyrządza szkodę swojej duszy (77). Także Chrystus mówi w Ewangelii: Z każdego bezużytecznego słowa, które wypowiedzą ludzie, zdadzą sprawę w dzień sądu (78). Niech przeto każdy waży swoje słowa i umiejętnie powstrzymuje swój język, aby przypadkiem nie potknął się i nie upadł w mowie, a upadek jego nie był nie uleczony do śmierci (79). Niech zatem pilnuje z Prorokiem dróg swoich, aby nie zgrzeszył językiem (80) i niech się stara pilnie i gorliwie zachowywać milczenie, które jest dziełem sprawiedliwości (81).

(69) Tutaj rozpoczyna się sekcja dotycząca milczenia. Słowo silentium może mieć następujące znaczenia. (A) Milczenie podczas pracy (2 Tes 3; Iz 30,15 - przyp. 67 i 70), które towarzyszy, podtrzymuje i doskonali postawę sprawiedliwości (przyp. 71); milczenie, które scala wewnętrznie wspólnotę, zapewniając jej witalność (przyp. 72). (B) Milczenie o charakterze instytucjonalnym: silentium nocturnum - atmosfera ciszy podczas spoczynku nocnego (przyp. 73) lub silentium diurnum - atmosfera wyciszenia podczas pracy indywidualnej i grupowej w ciągu dnia.

(70) Aluzja do 2 Tes 3,8-12 wprowadza wewnętrzną więź pomiędzy pracę a silentium (przyp. 65). Silentium nie jest pustym milczeniem lub czasem zawieszonym w próżni. Jest koniecznym warunkiem do uzyskania dobrej jakości naszej pracy.

(71) Aluzja do Iz 32,17. Praca i milczenie nabierają w perspektywie powyższego fragmentu konkretnego znaczenia. Praca nie jest robieniem czegoś, ale kultywowaniem sprawiedliwości. Owocami takiej postawy są: bezpieczeństwo w narodzie (32,2), troska o sprawy bliźnich (32,3-4), nazywanie prawdy prawdą a fałszu fałszem (32,5-7) oraz podtrzymywanie słabszych (32,8). Wspólnota, w której każdy czyni sprawiedliwość, jest wspólnotą, w której mieszka Jahwe (32,15-16). Milczenie natomiast nie jest rodzajem odpoczywania, ale jakby bazą dla kultywowania sprawiedliwości. W kontekście Reguły silentium staje się koniecznym warunkiem, aby sprawiedliwość wydała owoce. Takie rozumiemie silentium znajdujemy także na końcu rozdziału 16 (przyp. 81), gdzie Albert ponownie czyni aluzję do Iz 32,17.

(72) Aluzja do Iz 30,15. Fragment z rozdziału 30 Księgi Izajasza był już cytowany w kontekście pracy (przyp. 68). W obecnym kontekście Iz 30,15 daje do zrozumienia, że milczenie (spokój) nie jest oderwaniem się od rzeczywistości, ale oddaniem każdemu tego, co jest mu należne, poprzez szczerą i wzajemną troskę. Prawdziwa moc oraz przyszłość wspólnoty izraelskiej leży nie w ufności we własne siły, ale w otwarciu się na Jahwe (nawrócenie, aby czynić dobrze - 30,15-16).

(73) Ten fragment mówi o silentium nocturnum - atmosferze ciszy podczas spoczynku nocnego. Sprzeciwia się ona jakiemukolwiek hałasowi i odnosi się zarówno do czasu, jak i do miejsc: refektarz, oratorium, pomieszczenie sypialne, itd. Silentium nocturnum było często nazywane summum silentium.

(74) Powyższy fragment odnosi się do silentium diurnum - atmosfery wyciszenia, która powinna charakteryzować indywidualne i grupowe prace podczas dnia. W karmelitańskim sposobie życia silentium diurnum jest wyraźnie odróżnione od silentium nocturnum. Nie jest to różnica o charakterze ilościowym (milczeć więcej lub mniej) ale różnica sięgająca do istoty milczenia. Milczenie nocne, posiadające charakter bardziej fizyczny, ma na celu wytworzenie atmosfery ciszy, która zapewni wszystkim odpoczynek. Zachowanie tej atmosfery jest zadaniem każdego z braci, ponieważ wyłamanie się choćby jednego z nich, przez głośne mówienie czy wykonywanie hałaśliwych zajęć, uniemożliwia sen pozostałych. Milczenie podczas dnia ma związek nie tyle z głośnością mówienia, co z tym, ile i co się mówi. Reguła wymaga, aby bracia stopniowo nabierali umiejętności panowania nad mową, ponieważ jest to pierwszy i podstawowy warunek do zawiązania się właściwych relacji międzyosobowych we wspólnocie. To tak, jakby Reguła chciała powiedzieć: podczas dnia nie tyle powinniście troszczyć się o fizyczną stronę milczenia, co raczej o osobową postawę, która charakteryzuje się wyczuciem i troską o sposób komunikowania się oraz jego jakość.

Motywy odnoszące się do milczenia podczas dnia, które odnajdujemy w regułach i statutach zakonnych, są zaczerpnięte z Pisma Św. (Prz, Syr, Ps, Iz) i mogą być streszczone w dwóch punktach: (1) nadmierna gadatliwość rani innych (przyp. 75, 79, 80), (2) nadmierna gadatliwość rani tego, kto jej ulega (przyp. 76, 77, 79).

(75) Aluzja do Prz 10,19. Autor Księgi Przysłów bada w rozdziale 10 związek, jaki istnieje pomiędzy słowami a czynami człowieka: czyn rodzi się w sercu, następnie, zanim stanie się fizyczną rzeczywistością, uzewnętrznia się w słowach. Słowo i czyn, słowo i serce to jakby jedna rzeczywistość. Stan serca człowieka może być łatwo rozpoznany z jego słów. Kto dużo mówi, ten ukrywa w swoim sercu wiele rzeczy (10,10-11 oraz 14 i 18); jego sumienie nie jest spokojne, ale coś mu wyrzuca. Nadmierne mówienie wskazuje na złe zamiary, które z biegiem czasu zmaterializują się w konkretnych czynach. Zachowanie się mądrego człowieka jest inne: jego słowa są właściwie dobrane i godne uwagi (10,21); są źródłem życia (10,11), doświadczenia i mądrości (10,13 i 19); rozsiewają dobroć (10,32).

(76) Aluzja do Prz 13,3. Ponieważ pomiędzy mową serca a wynikającymi z niej czynami istnieje wewnętrzna i nierozerwalna więź, tylko ten, kto umie czuwać nad swoją mową, uchroni swoje serce od zła: Kto ust swych strzeże - ten strzeże życia (13,3). Parafrazując to zdanie możemy powiedzieć, że kto otwiera swoje usta bez opamiętania i roztropności, rani siebie i powinien się liczyć ze zgubnymi skutkami swego gadulstwa.

(77) Aluzja do Syr 20,8. W rozdziale 20 Księgi Syracha znajduje się wiele uwag dotyczących relacji pomiędzy gadulstwem a powściągliwością w mowie. Chociaż w obydwu przypadkach ma miejsce komunikowanie się, to jednak autor opowiada się za powściągliwością w mowie. Osoba, która umie strzec swych ust, nie alienuje się od świata i wydarzeń, ale staje się naprawdę sobą (20,27); zdobywa powagę i uznanie (20,5 i 13); umie właściwie zachować się w trudnych sytuacjach, a jej milczenie nie wynika z niewiedzy lecz z mądrości (20,1 i 6-7). Natomiast osoba gadatliwa zawsze będzie potykać się o owoce swego gadulstwa (20,18); budzi odrazę (20,8); nie jest w stanie wytworzyć wokół siebie relacji przyjaźni i zaufania (20,16-17 i 19-20).

(78) Aluzja do Mt 12,36-37. Jezus wskazuje na związek, jaki istnieje pomiędzy sercem, słowem i czynem człowieka: Jakże wy możecie mówić dobrze, skoro źli jesteście? (12,34). Ponieważ słowa wystawiają na światło dzienne prawdy znajdujące się w sercu człowieka, prawdziwa wartość osoby powinna być mierzona według tego, co i jak ktoś mówi. Puste słowa świadczą przeciw człowiekowi - jest pusty wewnątrz. Słowa mądre i wyważone wskazują na jego wartość - w jego sercu jest prawda, która trwa i nie ginie. Milczenie w powyższym sensie oznacza troskę o to, aby nie stać się pustym, ale strzec w sercu prawdę, która ma wartość najwyższą i jest niezniszczalna.

(79) Aluzja do Syr 28,25-26. W końcowej sekcji rozdziału 28 autor Księgi Syracha nazywa po imieniu zło, które człowiek popełnia swoim językiem: oszustwo (28,13) i intryga (28,17-23). Następnie doradza, jak powinien postępować mądry człowiek: uważaj, abyś nie dyskutował o upadkach bliźniego podczas jego nieobecności, a gdy jesteś z nim, nie oskarżaj go fałszywie (28,25). Jest to jedyna droga, która strzeże przed uwikłaniem się w oszustwo i intrygę. W tym kontekście milczenie jest warunkiem szacunku dla drugiego człowieka. Szanując swego bliźniego, człowiek szanuje siebie.

(80) Aluzja do Ps 39,2. Psalmista mówi o człowieku, który swym językiem niszczy wszystko wokół siebie i żyje w dostatku (39,2-3). Taki styl życia jest kuszący. Autor opowiada się jednak za drogą sprawiedliwego, pomimo że jest pełna cierpienia (39,5-14). Podążanie tą drogą jest trudne, ale jednocześnie wolne od krzywdy wyrządzanej bliźnim i samemu sobie (39,2).

(81) Tekst Iz 32,17, który wprowadzał w temat milczenia, jest tutaj użyty ponownie. Reguła przypomina jego podstawowe przesłanie: milczenie towarzyszy i dopełnia dzieło czynienia sprawiedliwości (przyp. 71 i 73). Tutaj jednak tekst Izajasza jest nieco zmieniony i kończy wyliczanie motywów, dla których postawa milczenia powinna być praktykowana. Przez taki zabieg tekst Reguły otrzymuje dodatkowe znaczenie: silentium nie tylko towarzyszy i uwieńcza dzieła sprawiedliwości, ale jest także ich warunkiem; jest płodną ziemią, w której może się zakorzenić szacunek dla bliźnich i samego siebie.

A mi o to chodziło...