RE: PYTANIE O MARYJĘ.
Pozwól że rozłożę to na kilka postów - dużo tego jest... a rolę Maryi w Historii Zbawienia wypada omówić osobno, podobnie jak sprawy kultu (bo to ważne).
Więc na razie o
C - teksty Ojców Kościoła
Oczywiscie tu będzie tylko subiektywny wybór, tego jest b. dużo (zdaje się ze ktoś wydał jakąś książkę "Maryja w pismach Ojców" czy jakoś tak.. ) . Napiszę w układzie autor - krótki fragment z jakiegoś maryjnego tekstu. Postaram się ograniczyć do najstarszych autorów (do 500 roku) i tego co mnie najbardziej uderza.
Pierwsze wzmianki na tematy maryjne znajdujemy bardzo wcześnie, bo już na przełomie I i II wieku. Oczywiście ilość świadectw rośnie w miarę upływu czasu- wynika to nie tylko z tego iż (jak każde zagadnienie wiary) nauka ta podlegała refleksji i rozwojowi, ale także z tego iż im bliższe nam czasy, tym więcej mamy spisanych (i zachowanych !) dzieł patrystycznych. Zachowaniu piśmiennictwa nie sprzyjały także prześladowania trzech pierwszych wieków chrześcijaństwa. Wreszcie trzeba powiedzieć, że rozwojowi refleksji, a przede wszystkim piśmiennictwa dobrze przysłużyły się herezje IV wieku wraz ze związaną z nimi dyskusją. Poniższa tabelka jest (nader niepełną) próbą chronologicznego uporządkowania świadectw związanych z Maryją (a także ze świętymi w ogóle) z pierwszych kilku wieków chrześcijaństwa.
Czytając to co przytoczę pamiętaj proszę, że daty przy nich występujące niekoniecznie reprezentują pojawienie się wymienionych określeń czy poglądów; są one raczej obrazem dokumentacji, która dotrwała do naszych czasów. Ilość takich materiałów jest godna uwagi jeśli pamiętać, że nawet tak ważne dokumenty jak Nowy Testament znamy z odpisów pochodzących dopiero z IV wieku (Kodeks Synajski).
św. Ignacy Antiocheński († 107)
Święty podkreśla – jako wyjściowe – dwie Prawdy maryjne: Boże macierzyństwo oraz dziewictwo podkreślając że obie związane są z Bożym Planem Zbawienia
„Pan nasz (...), będąc naprawdę według ciała z rodu Dawida, jest Synem Bożym według woli i potęgi Boga (por. Rz l,3), naprawdę urodził się z Dziewicy... a za Poncjusza Piłata i tetrarchy Heroda naprawdę został przybity za nas w ciele...” (List do Smyrneńczyków 1,1-2)
„Jeden jest tylko lekarz, cielesny i duchowy zarazem, zrodzony i niezrodzony, Bóg wcielony, prawdziwe życie w łonie śmierci, zrodzony z Maryi i Boga, zrazu podległy cierpieniu, a teraz niecierpiętliwy, Jezus Chrystus, nasz Bóg” (Wstęp do Listu do Rzymian).
(Warto w powyższym zwrócić uwagę na sformułowanie ”zrodzony z Maryi i Boga”, podkreślające zrodzenie z dziewicy a także nierozerwalność dwu natur (boskiej i ludzkiej) Jezusa.)
„Książę tego świata nie znał dziewictwa Maryi i Jej rozwiązania, jak również śmierci Pana; te trzy niezwykłe tajemnice wypełniły się w milczeniu Boga” (Epistula ad Ephesios 19, 1)
św.Justyn Męczennik (+167)
Przedstawia Maryję jak Nową Ewę. Tak jak pierwsza Ewa poczęła w grzechu i zrodziła nieposłuszeństwo i (w konsekwencji) śmierć, tak Maryja zrodziła Jezusa, który jest Życiem.
“Zrozumieliśmy, że nieposłuszeństwo wężowe tą samą drogą, którą się rozpoczęło, również do końca dobiegło. Ewa bowiem jako dziewica nienaruszona poczęła słowo wężowe i zrodziła nieposłuszeństwo i śmierć. Wiarę natomiast i radość poczęła Dziewica Maryja, gdy Jej anioł Gabriel zwiastował dobrą nowinę, że Duch Święty zstąpi na Nią i moc Najwyższego swym cieniem Ją ogarnie, że dlatego też to święte, co się z Niej narodzi, będzie Synem Bożym” (Dialog z Żydem Tryfonem, 100).
św. Ireneusz z Lyonu, († 202):
Przedstawia Maryję jako Matkę Nowej Ludzkości (zapamiętaj to proszę – będę chciałwrócić do tego pózniej)
„Maryja Dziewica jest posłuszna... Ewa zaś nieposłuszna... jak tamta...stała się przez swe nieposłuszeństwo i dla siebie samej, i dla całego rodzaju ludzkiego przyczyną śmierci, tak i Maryja, będąc dziewicą... posłuszną, stała się i dla siebie samej i dla całego rodzaju ludzkiego przyczyną zbawienia... Co Ewa dziewica przez niewiarę związała, to dziewica Maryja rozwiązała przez wiarę” (Adv. haereses, 3, 22, 4).
„A więc jak przez nieposłuszeństwo dziewicy człowiek upadł, a upadając umarł, tak przez dziewicę, która była posłuszna Słowu Bożemu, człowiek na powrót ożył i przyjął życie. Pan bowiem przyszedł szukać zagubionej owcy. A zgubił się człowiek. I dlatego nie powstało jakieś nowe stworzenie, ale rodząc się z tej, której ród był od Adama, zachował podobieństwo ukształtowania. Trzeba było bowiem zjednoczyć i streścić Adama w Chrystusa, aby to, co śmiertelne, wchłonięte zostało przez nieśmiertelność, a Ewa przez Maryję, aby dziewica stała się orędowniczką dziewicy i usunęła nieposłuszeństwo przez posłuszeństwo dziewicy”
Rok 210
Z tego okresu pochodzą zachowane w katakumbach Priscylli (Rzym) obrazy Dobrego Pasterza i Matki Bożej.
II –III wiek
Pojawiają się przedstawienia maryjne w malarstwie katakumbowym: w hołdzie trzech Króli, w zwiastowaniu, w scenie tzw. velatio virginis (przyjęcie welonu oznaczającego poświęcenie się Bogu przez dziewicę). Pierwsze teksty o Maryi jako Orędowniczce
Napisy katakumbowe nawiązujące do świętych (katakumby św. Pryscylli).
Powstaje „pod Twoją Obronę”:
Pod Twoją obronę uciekamy się, święta Boża Rodzicielko,
naszymi prośbami racz nie gardzić w potrzebach naszych,
ale od wszelkich złych przygód racz nas zawsze wybawiać,
Panno chwalebna i błogosławiona.
O Pani nasza, Orędowniczko nasza,
Pośredniczko nasza, Pocieszycielko nasza.
Z Synem swoim nas pojednaj,
Synowi swojemu nas polecaj,
swojemu Synowi nas oddawaj.
Amen.
Początek III wieku
Sławny napis Chaire Maria (Bądź pozdrowiona, Maryjo) , odnaleziony w Nazarecie
św. Grzegorz Cudotwórca (213 - 273)
Święty pisze między innymi: „Tyś jest blaskiem światła, Maryjo, we wzniosłym królestwie duchowym! W Tobie jest uwielbiony Ojciec, który nie zna początku i którego moc Cię zakryła. W Tobie doznaje adoracji Syn, któregoś nosiła wedle ciała. W Tobie jest wysławiony Duch Święty, który sprawił w Twoich wnętrznościach narodzenie wielkiego Króla. To dzięki Tobie, o pełna łaski, Trójca Święta i Współistotna mogła być poznana w świecie”
Hipolit (+220)
Imię Maryi w tekstach liturgicznych i chrzcielnych wyznaniach wiary
Orygenes († 258)
Głosi naukę o konieczności przyjęcia Maryi za Matkę i przemieniania się na podobieństwo Jezusa:
„Nikt nie może, mieć zrozumienia Ewangelii, pozostawionej Kościołowi przez św. Jana, jeśli nie przyjął Maryi za Matkę. Ponieważ należy być drugim Janem, koniecznym jest, aby być, jak Jan, nazwanym przez Jezusa Jezusem (tzn. Synem Maryi), ktokolwiek bowiem wedle prawdy sądzi o Maryi, wie, że nie miała Ona innego syna, krom Jezusa.”
Epifaniusz z Salaminy (315-403)
Głosi iż „Spośród kobiet nie było bardziej świętej niż Maryja”
„Maryja otrzymała od Boga zadanie poczęcia Baranka i Owieczki, z którego chwały, jak z runa, została utkana dla wszystkich ludzi, w sposób doskonały, szata nieśmiertelności.”
Za jego pośrednictwem dowiadujemy się o powstających herezjach maryjnych:
W Arabii powstał kult Maryi jako bogini, której kobiety składały w ofierze placuszki zwane kollyrydia, stąd nazwa kollyrydianki. Ich przeciwnikami są antydikomarianici uważający Maryję za najzwyczajniejszą kobietę. W tym też czasie Helwidiusz i Bonosus przeczą dziewictwu Maryi. Spotyka ich ostra odprawa ze strony św. Ambrożego († 397) i św. Hieronima († 420). Są to jednak herezje pozostające na marginesie Kościoła.
Euzebiusz z Cezarei (+339)
Napisał tysiące stron o Maryi
IV wiek
W Antiochii obchodzone jest święto „Maryi świętej Bożej Rodzicielki”
św. Hieronim (ok. 340-420)
„Teraz za pośrednictwem kobiety cały świat został zbawiony. Ty myślisz o Ewie, ale pomyśl o Maryi: tamta spowodowała, że zostaliśmy wypędzeni z raju [ziemskiego], ta natomiast prowadzi nas ku niebu.”
„ łaski pełna. Ponieważ inne są wyróżnione z racji jakiejś części, zaś całej Maryi Bóg udzielił pełni łaski. Prawdziwie łaski pełna, przez którą szeroko Duch Święty rozlewa łaski wszelkiemu stworzeniu.”
Św. Jan Chryzostom (ok. 350-407)
„Wspominając przenajświętszą, przeczystą, wielce błogosławioną i pełną chwały Panią naszą Bogurodzicę i zawsze Dziewicę Maryję oraz wszystkich świętych, polecajmy siebie samych, naszych bliskich i całe nasze życie Chrystusowi Bogu.”
św. Atanazy (+373)
„Chrystus będąc Królem i Panem, sprawił, że Matka, która Go zrodziła, jest uznawana za prawdziwą Królową i Panią” /Kazanie o Bł. Dziewicy Maryi/
„Zaprawdę, Szlachetna Dziewico, jesteś wielka ponad wszelką wielkość! Cóż można porównać z twą wielkością, Przybytku Boga? Do jakiego spośród wszystkich stworzeń porównam Cię, Pani? Tyś większa od wszystkich, Arko Nowego Przymierza! Zamiast złotem jesteś zewsząd otoczona czystością! W Tobie znajduje się złote naczynie zawierające prawdziwą mannę – Ciało, w którym jest boskość!” /Homilia przeciw Ariuszowi/
[Jezus]„On wziął nasze ciało i to nie zwyczajnym sposobem, lecz z Niepokalanej i Przeczystej Dziewicy, która męża nie znała; czystej, zaiste, nie znającej męża. Możny twórca wszechrzeczy przystosował sobie ołtarz ciała Dziewicy, użył go jako narzędzia, przez które dał się poznać i w nim zamieszkał.”
Św. Efrem (306 + 373)
Św. Efrem jest jednym z najwybitniejszych poetów tego okresu. Znaczną część swojej twórczości poświęcił Maryi. W wierszach znalazły się sformułowania takie jak: „Dziewico czcigodna, Królowo i Pani”. „Po Trójcy jest Panią wszystkich”. „Jest Panią wszystkich śmiertelnych”. Samego siebie nazywa „sługą Maryi”.
„Nieskalana, nietknięta, cała czysta, Rodzicielko Boża Maryjo! Nadziejo pozbawionych nadziei, Wspanialsza od niebian Pani nasza. Wesele świętych, chlubo męczenników, Korono dziewic, wszystkich Królowo Tyś zrodziła Boga i człowieka, Dziewico w poczęciu i po zrodzeniu. Tyś obroną i wspomożeniem grzeszników, Tyś pewną przystanią rozbitków, Opiekunką sierot, pociechą utrapionych, Tyś chwałą i radością Dziewic.”
„Kości moje wołają z grobu, że Maryja jest Bożą Rodzicielką”.
„O Dziewicza Pani, Boża Rodzicielko, która nosiłaś w swym łonie Chrystusa Zbawcę i naszego Pana (…) Chroń mnie Twą najczystszą łaską, która pochodzi od Boga, kieruj mym życiem, wskazuj mi drogę, bym wypełnił świętą wolę Twego Syna, a naszego Pana. (…). O Najświętsza Matko Boża, nie zaprzestawaj wstawiać się za nami, Twymi niegodnymi sługami, i uchroń nas przed wszelkim złem; chroń nas od ran, które może nam zadać wszelka trująca agresja; lecz zachowaj nas bezpiecznie swymi modlitwami od potępienia aż do końca naszego żywota, a będziemy ocaleni przez Twe orędownictwo i Twoją pomoc.”
„O Pani moja, Najświętsza Boża Rodzicielko i łaski pełna (…) O Ty jedna Niepokalana; w Tobie, o pełna łaski, weseli się całe stworzenie”
381 św.Ambroży
„Maryja była świątynią Boga, nie Bogiem świątyni. Toteż jedynie Temu należy oddawać cześć boską, kto w tej Świątyni działał”
“Prawdziwie Maryja jest zaślubioną, a jednak pozostaje dziewicą; jest Ona figurą Kościoła, który jest nieskalany, choć poślubiony. Będąc dziewicą, w Duchu nas począł: będąc dziewiczym, bez bólu nas rodzi”
(…)
„Prorok Dawid tańczył przed Arką, a czymże jest Arka, jak nie Błogosławioną Maryją? Jeżeli bowiem Arka odzwierciedla tablice Prawa, Maryja nosiła samego Dziedzica Prawa!”
Grzegorz z Nazjanzu (+390) i św. Grzegorz z Nyssy († 394)
Zwracają uwagę na to że tytuł Theotokos (Bogurodzica) jest kluczem do chrystologii (ze względu na Wcielenie).Mówią o dziewictwie Maryi i o jej ciele i duszy oczyszczonej przez Ducha Świętego. Poświadczenie. zwyczaju modlitwy wstawienniczej do Maryi.
„To, co dokonało się cieleśnie w Maryi, analogicznie dokonuje się (poprzez Ducha) we wszystkich duszach oczyszczonych”
“Kto świętej Maryi nie uważa za Bogarodzicę, jest poza boskością” (List 101)
św. Proklos z Konstantynopola (410 – 485)
„Niech przybiegną kobiety…dziewice…matki…córki… Niech przybiegną pasterze, bo narodził się Pasterz z Dziewiczej Owieczki.”
„Maryja - służebnica i matka, dziewica, i niebo,(…) budzące nabożną cześć krosno wcielenia, na którym w tajemniczy sposób została utkana szata jedności [dwóch natur Chrystusa]”
„O świątynio, w której Bóg stał się kapłanem!”
św. Hezychiusz z Jerozolimy (V w.)
„Jeśli Ty bowiem jesteś perłą, Ona słusznie jest arką; jeśli Ty jesteś słońcem, Dziewica musi być nazwana niebem; i jeśli Ty jesteś nieskalanym Kwiatem, Dziewica będzie rośliną niezniszczalności, rajem nieśmiertelności”
Chromacjusz z Akwilei (†408)
„Kościół zgromadził się (…) w górnych pomieszczeniach (Wieczernika) z Maryją, która była Matką Jezusa, i z Jego braćmi. Nie może przeto nazywać się Kościołem, jeśliby tam nie było Maryi, Matki Pana, z Jego braćmi” Mowa XXX, I: S. Ch. 164, s. 134
św.Hieronim(340-420)
„Teraz za pośrednictwem kobiety cały świat został zbawiony. Ty myślisz o Ewie, ale pomyśl o Maryi: tamta spowodowała, że zostaliśmy wypędzeni z raju [ziemskiego], ta natomiast prowadzi nas ku niebu.”
św.Augustyn (354-430)
„Maryja porodziła fizycznie Głowę Ciała mistycznego, a Kościół duchowo rodzi członki tej głowy”
św. Proklos z Konstantynopola (410 – 485)
„O świątynio, w której Bóg stał się kapłanem!”
„Przemierz myślą człowiecze, całe dzieło stwórcze i zobacz coś, co można byłoby porównać do Panny Świętej, Matki Boga.”
św. Cyryl Aleksandryjski (+ 444)
Święty pisze o bezgrzeszności Maryi:
„Kiedyż to widziano, aby budowniczy wznosił sobie mieszkanie i najpierw oddał je w posiadanie największemu swemu wrogowi?”.
Św. Piotr Chryzolog (380 + 451), doktor Kościoła
W swych pismach nazywa Matkę Bożą „Panią” (Domina).
„Poczniesz i porodzisz Syna, nie dla siebie, ale swego - powiedział. Dlaczego? Ponieważ Święte będzie nazwane Synem Bożym (Łk 1,35). Dziewico, łaska uczyniła Cię matką, nie natura! Co zakazała nienaruszoność, miłość chciała Cię nazwać Rodzicielką; w Twym poczęciu, w Twym zrodzeniu wzrosła Twa wstydliwość, powiększyła się czystość, umocniła się niewinność, utwierdziło się dziewictwo, rozwinęły się wszystkie cnoty. Dziewico, jeśli we wszystkim pozostałaś nienaruszoną, co dałaś? Skoro jesteś Dziewicą, jak jesteś Matką? Jeśli Oblubienicą, jak Rodzicielką? Ten, w którym Ci się wszystko wydoskonaliło, nic się nie uszczupla. Z Ciebie, Dziewico, z Ciebie poczyna się Twój Stwórca; z Ciebie rodzi się Twój początek; w Twym owocu jest Twój Stwórca, w Twym ciele jest Twój Bóg; przez Ciebie począł się Ten, który dał światu światło!”
Jak widać, Sobór Efeski (431 r.) nie uczynił żadnej rewolucji – a jedynie usankcjonował istniejące formy maryjności. Dodać należy, że autorzy starożytni wspominają o ciągłej linii wiedzy o Maryi – św.Polikarp pyta św.Jana o jego opiekę nad Maryją, Polikarpa pytają jego następcy itd. Nierzadko przychodzi im – jak św.Polikarpowi – udowodnić prawdziwość swoich słów męczeńską śmiercią w roku 156 (po męczeństwie św.Polikarpa Kościół w Smyrnie wydał coś w rodzaju informacji o tej śmierci: „My oddajemy należną cześć Męczennikom, jako naśladowcom Pana oraz ze względu na ich najdoskonalszą wierność wobec swojego Króla i Nauczyciela i których towarzyszami i uczniami było dane stać się także i nam samym!
(…) Kiedy zebraliśmy kości Polikarpa, cenniejsze od pereł i od czystego złota, złożyliśmy je w stosownym miejscu. I w miejscu tym, gromadząc się w uniesieniu i radości, ilekroć to jest możliwe, a Pan pozwala nam świętować pamiątkę swojego męczeństwa, ku pamięci tych, którzy już stawili czoła takiej samej walce, bądź dla przysposobienia się tych, którzy tę walkę podejmą w przyszłości”
Jest to jedno z wcześniejszych świadectw kultu świętych męczenników.)
Nie jestem w stanie nawet pobieżnie wymienić ludzi piszących o Maryi w następnych wiekach.
|
