Rola ojca w rodzinie

[nieania]

Cytat:Abp prof. dr hab. Kazimierz Majdański

OJCOSTWO JAKO PODSTAWOWE POSŁANNICTWO MĘŻCZYZNY[1]

1° Literatura tego zagadnienia, zwłaszcza w porównaniu z opracowaniami dotyczącymi posłannictwa i roli kobiety (także roli kobiety w Kościele), jest stosunkowo skromna[2]. Oznaczać by to mogło, że pozycja mężczyzny, zarówno w życiu indywidualnym, jak i w życiu rodzinno-społecznym i kulturowym, jest bardziej wyjaśniona, mniej kontrowersyjna i ustabilizowana, budząc jednak - także z tego powodu - silne ruchy feministyczne, mające niekiedy charakter kontestatorski, a nawet rewolucyjny w poglądach na relacje kobieta - mężczyzna[3].
- Jednakże w rzeczywistości całe bogate zagadnienie roli mężczyzny w małżeństwie i rodzinie jest problemem raczej redukowanym lub odsuwanym. Badacz postaw wychowawczych ojców rodzin pisze na przykład: "Nikt (z pytanych ojców) nie zaprzeczył żywego uczucia w stosunku do swych synów. Jednakże wypowiedzi zmieniały się, gdy pytałem o to, ile czasu poświęcają swym synom. Najczęstsza odpowiedź brzmiała: «O ich wychowaniu myśli przede wszystkim moja żona»"[4]. Tymczasem przecież "pedagodzy, psycholodzy i psychiatrzy wykazali, że równowaga rozwoju (dziecka - przyp. K. M.) jest - przeciwnie - związana raczej z obu osobami stanowiącymi ośrodek rodziny: z ojcem i z matką"[5].
- Niewątpliwym i ciągłym problemem jest też sama formacja mężczyzny pod kątem jego własnych zadań życiowych i własnego posłannictwa, w tym oczywiście również przygotowania mężczyzny do realizacji powołania małżeńskiego i rodzinnego[6].
- Ten ostatni problem mieści w sobie pytanie o właściwą rolę mężczyzny (podobnie jak niesie pytanie o rolę kobiety) w zestawieniu z bardzo dziś głośnym postulatem partnerstwa w małżeństwie, a nawet w rodzinie[7]. Zakłada ono całkowitą równość godności osób, ale nie może nie respektować ich odrębności.
2° Od początku człowiek-mężczyzna nie jest przeznaczony do samotności. Wraca tu konieczność przytoczenia słów, wyrażających wolę Stwórcy: "Niedobrze, by człowiek (wtedy - mężczyzna) był sam; uczyńmy mu pomoc jemu podobną" (Rdz 2, 18); "Dlatego to opuszcza mężczyzna ojca swego i matkę i łączy się z żoną" (Rdz 2, 24).
Także to, że człowiek powinien przedłużyć istnienie w swym potomstwie - "Płodni bądźcie!" - jest wolą Stwórcy i Jego błogosławieństwem w odniesieniu do obojga (por. Rdz 1, 28).
Własne więc małżeństwo mężczyzny i własna jego rodzina stają się treścią jego życia: jego powołaniem[8]. Wynika stąd, że odpowiedź na pytanie o sens tego powołania nie może być odpowiedzią dawaną w izolacji od problemu kobiety: musi być odpowiedzią relacji mężczyzna - kobieta, mąż - żona, ojciec - matka: rodzice. Zrozumienie własnego, odrębnego powołania mężczyzny (męża i ojca) nie przeciwstawia się powołaniu kobiety (żony i matki), lecz przeciwnie - podkreśla jego własny kształt i własną wartość, a jednocześnie wspólne zadania we wspólnym powołaniu dwojga. "Różnorodność męskiego i kobiecego charakteru odpowiada różnorodności ich naturalnych zadań życiowych"[9]. Tak wszędzie, zwłaszcza zaś we wspólnocie, którą współtworzą: w małżeństwie i w rodzinie.
Odpowiedzią więc podstawową na pytanie o posłannictwo mężczyzny w powołaniu małżeńskim jest odpowiedź dana w obrębie posłannictwa obojga: mężczyzny i niewiasty. Toteż nie niwelowanie odrębności, lecz cały dla niej szacunek - w obyczajach i zwyczajach, w życiu kulturalnym, społecznym i zawodowym - jest tu postulatem zasadniczym.
3° Do życia rodzinnego odnosi się ten postulat per eminentiam. Często w tej dziedzinie współczesną świadomość determinują dane dostarczane przez seksuologię, pojętą ciasno, fizjologicznie, a nawet animalistycznie. Co to jest "wychowanie seksualne"? Do czego się odnosi i jaki ma cel? Dane dostarczane przez psychologię i pedagogikę muszą być tu zinterpretowane i pogłębione teologicznie. Czy tak zwane "wychowanie seksualne" bierze to pod uwagę? - To jest sprawa interdyscyplinarności, która ocala. - W tej chwili mówimy o związkach nauk z teologią. Teologia zaś znajduje w Objawieniu podwójny archetyp, charakteryzujący ludzką parę. Jest to archetyp: Oblubieniec i oblubienica - Bóg i naród wybrany, Chrystus i Kościół; jest to także archetyp rodzicielstwa, którym jest Ojcostwo Boże, "od którego pochodzi wszelkie ojcostwo na niebie i na ziemi" (Ef 3, 15)[10]. Nowe tłumaczenia bardzo ten tekst skrzywdziły. Ale Ojciec Święty chętnie mówi: Ojcostwo Boże, "od którego pochodzi wszelkie ojcostwo na niebie i na ziemi"[11].
Chodzi tu o rodzicielstwo - o powołanie i ojca, i matki: "Wszelka miłość rodziców do swych dzieci - także miłość Kościoła - czerpie ostatecznie ze źródła Bożego ojcostwa". Jednocześnie zaś "teologia pary ludzkiej musi uwzględniać zarówno męża jako ojca, jak i małżonkę jako matkę i usiłować wyjaśnić ten właśnie szczególny aspekt kobiety i mężczyzny"[12].
4° W takich więc zasadniczych ramach mieści się posłannictwo mężczyzny: jest to oblubieniec i ojciec. "Wieczne ojcostwo Boga jest ciągle nowe w każdym ojcu"[13]. "Mężczyzna jest przede wszystkim ojcem[14], co jednak wiąże się, także w odbiciu w nim Ojcostwa Bożego, z jego powołaniem oblubieńca: "Człowiek jako mężczyzna jest w swej istocie odbiciem Boga Ojca i Oblubieńca ludzi"[15].
Oblubieniec - to mąż - "głowa żony", ale tak, jak "Chrystus - Głowa Kościoła": "Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić (całkowity dar z siebie!) (...), aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, nie mający skazy, czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany" (Ef 5, 25-27).
Ojciec - to głowa rodziny. "Dać życie, być obrazem Ojca nieskończonego majestatu wobec dzieci i prowadzić je do Boga - takie jest powołanie ojca". "Ojcem nie jest (mężczyzna) tylko wtedy, gdy podejmuje inicjatywę powołania do życia istoty nieśmiertelnej. Musi kontynuować dawanie życia swemu dziecku dzień po dniu (...). Dawszy życie ciału, ojciec musi obudzić inteligencję, serce, sumienie. To długie dzieło. Codziennie będzie sobie zadawał pytanie: Czy rzeczywiście jestem ojcem? Czy mój przykład, moje słowa, moje napomnienia, moje przebaczenia, moje wymagania i moje rady - są twórcze?"[16], a więc w stylu ojcowskim.
Rola ojca-głowy rodziny nie jest rolą spokojnego posiadania przywilejów i prerogatyw: "Nie można dawać życia inaczej, jak tylko oddając własne życie. Tylu ludzi - tylu mężczyzn, tylu ojców - zdaje się o tym nie wiedzieć. Zadowalają się, jak rzeźbiarz trzymający dłuto w dłoni, ciosaniem zewnętrznej strony istoty, którą nazywają swoim dzieckiem: nie tak się wychowuje, nie tak daje się życie". "Ale ojciec nie jest sam w prowadzeniu do szczęśliwego końca tego dzieła. Obok niego jest matka. Są potrzebni oboje, by dziecko mogło rosnąć, tak jak oboje potrzebni są do tego, by się dziecko mogło narodzić"[17].
Takie jest ojcowskie powołanie. Nie może się mężczyzna-ojciec wyrzec zadania, które do niego należy. Podobnie jak nie może się wyrzec ofiar, które to zadanie z sobą niesie: "Być ojcem, to być skazanym na ofiary"[18]. Przypominamy sobie naszego ojca - pewnie taki był. I takie też świadectwo chciałbym w tej chwili dać swojemu, już dawno zmarłemu Ojcu: "Być ojcem, to być skazanym na ofiary".
"Człowiek, który mając zaproszenie Boga decyduje się dać życie i poczyna najpierw w swojej duszy to dziecko, któremu posłuży swoim ciałem; człowiek, który spokojnym spojrzeniem ogarnia wielkość przedsiębranego dzieła i przyrzeka sobie, że doprowadzi je do końca; który się godzi na wszystkie dary miłości i na wszystkie wyrzeczenia, jakich to dzieło od niego zażąda - zasługuje na to, by go nazwać ojcem"[19].
Nie może ojciec zrezygnować z tego miejsca, jakie zajmuje jako głowa rodziny. Jego autorytet jest dla zdrowego życia rodziny konieczny, choć w powołaniu ojca te właśnie jego zadania należą do najtrudniejszych[20].
5° Choć jest rzeczą możliwą stać się dobrym ojcem, będąc tylko szlachetnym człowiekiem, to jednak ojciec-chrześcijanin wie, że jego powołanie jest powołaniem nadprzyrodzonym. - W Instytucie jesteśmy wrażliwi na określanie naszych zadań życiowych jako powołania, nie bez głębokiej racji. - A ojciec-chrześcijanin wie, że jego powołanie jest powołaniem nadprzyrodzonym, spełnianym dobrze dzięki światłu i łasce Ojca Niebieskiego. Bo ojciec-głowa rodziny prowadzi swoją rodzinę do Boga. Tak więc "być ojcem - to być przeznaczonym do świętości; nie można sobie wyobrazić ojca przeciętnego"[21]. A w żadnym razie nie można zakładać przeciętnego sposobu wykonywania zadań ojca rodziny.
Nie można także wyobrazić sobie realizacji powołania ojcowskiego bez życia wewnętrznego i modlitwy. "O Bogu nie można zapomnieć bezkarnie, zwłaszcza wtedy, gdy się jest ojcem, to znaczy obrazem i współpracownikiem Boga"[22].
"W wykonywaniu kapłaństwa Chrystus łączy się z głową rodziny. Złączony z Chrystusem małżonek ofiaruje, wstawia się, wypełnia swoje posłannictwo pośrednika, czy to między małżonką a Bogiem, czy też między dziećmi a Bogiem"[23].
Ojcostwo - życiowe powołanie mężczyzny - warunkuje jego pełny rozwój: "Kto nie jest ojcem, jest często tylko wiecznym młodzieniaszkiem"[24] - do końca życia.
6° Przy czym, jak z tego można wnioskować, ojcostwo jest powołaniem każdego mężczyzny. Także mężczyzny, który w małżeństwie na próżno tęskni za potomstwem.
Także kapłana: wezwany on jest do ojcostwa duchowego, które mu daje prawa do najzaszczytniejszego tytułu, jakim go darzy chrześcijański obyczaj w wielu krajach, przechowywany z pietyzmem również wśród polskiego ludu, zwracającego się do niego słowami: "Ojcze!", "Ojcze duchowny!".
Zagadnienie jest doniosłe w rozważaniu na temat komplementarności różnych stanów w Kościele Chrystusowym. Ale to zagadnienie stanowi już odrębny temat.